یازدهمین جلسه کافه کتاب خوارزمی با موضوع “نقد و آداب نقد کردن”برگزار شد.

جمعه ۳۰بهمن، یازدهمین جلسه “کافه کتاب خوارزمی“با موضوع “نقد و آداب نقد کردن“برگزار شد. کتاب “تیغ” برای بحث و گفتگو معرفی شده بود. خوشبختانه کتاب را از دوست محترمی به امانت گرفته و مطالعه کردم. انصافا کتاب خوبی بود تقریبا به تمام جوانب درست نقد کردن و پذیرش نقد پرداخته و دارای تمرین ها، مطالب کاربردی و مفیدی بود. جلسه در ساعت ۱۸و ۳۰ دقیقه آغاز شد. با شرحی از جلسه یازدهم با من همراه باشید…

جلسه با این سوال آغاز شد. وقتی نقد می کنید یا کسی از شما نقد می کند چه احساسی دارید؟ اکثر دوستان پاسخ شان این بود” دروهله اول نسبت به نقدی که می شود، گارد داریم و برایمان قابل پذیرش نیست. بعضی وقت ها هم واکنش تندی داریم، حتی ازآن نقد گریه ام گرفت ومعمولا طوری رفتار می کنم که دیگر کسی از من نقد نکند…”. نقد کردن مثل تیغی است که دیگران در دست دارند و با آن می توانند ما را زخمی کنند .اکثرافراد با نقد شدن، میانه خوبی ندارند. فرد این گونه با خود فکر می کند “ازمن ایراد می گیرند تا من را در محل کار یا درخانواده خراب کنند، به اصطلاح می خواهند زیرآب من را بزنند”. در صورتی که اگر نقد درست و به جا صورت بگیرد، باعث رشد و پیشرفت ما خواهد شد.سوال مهمی که اینجا مطرح می شود این است چطورمی توانیم نقد پذیر باشیم؟

نقد پذیری در پنج گام محقق می شود:

• گام اول گوش دادن موثر: ما معمولا درموقع نقد شدن میشنویم و گوش نمی کنیم فقط بدنبال جواب دادن و رد کردن نقد و درمقام دفاع از خود هستیم .
• گام دوم تشکرکردن: باید درمقابل نقد چه درست و چه نادرست از فرد انتقاد کننده تشکر کنیم و بگوییم ممنون که نظرت را گفتی.
• گام سوم ابراز تاسف: باید ابراز تاسف کرد از این که شرایط به گونه ای بوده که شخص مجبور شده زبان به انتقاد بگشاید مثلا باید بگوییم: واقعا متاسفم که نظر شما جلب نشد.”
• گام چهارم سوال کردن: در این مرحله سوال پرسیدن بسیار مهم هست و مزیت های زیادی دارد از سوءتفاهم جلوگیری و از به وجود آمدن احساسات مخرب جلوگیری می کند مثلا اینگونه مطرح کنیم: “میتونم بدونم کدوم رفتار من باعث شد شما چنین برداشتی بکنید/ممنون میشم کمی بیشتر موضوع را توضیح دهید یا چرا دقیقا این حس را دارید؟”
• گام پنجم جبران یا توضیح: پس از اینکه با سوال پرسیدن متوجه منظور فرد شدیم به این جمع بندی میرسیم که آیا نقد فرد به ما درست هست یا نه؟

در ادامه جلسه، نحوه درست نقد پذیری در قالب بازی تمرین شد. بدین صورت که فی المثل مادری به فرزندش نسبت به دیرآمدن به خانه تذکر یا نقدی دارد و چنین سخن می‌گوید: “این ساعت آمدن به خانه زمان مناسبی نیست و شما نباید تا این ساعت شب بیرون باشی”. از دوست عزیزی خواسته شد با توجه به مطالبی که گفته شد به نقد مادر واکنش مناسب را نشان بدهد. ایشان در پاسخ گفتند: “اگر با دانسته قبلی میخواستم واکنش نشون بدم به این صورت بود که اول گارد میگرفتم که چرا داری به من گیر میدی من در طول هفته درگیر تحصیل و کار هستم و زمانی برای بودن با دوستانم ندارم و حالا میخواهم در این فرصتی که پیش اومده بیشترین زمان رو با دوستانم باشم و در اون زمان من از واکنش به مادرم هم دلگیرم و شاید بعد از یکی دو روز نقد مادرم را قبول کنم و بابت رفتارپرخاشگرانه ام ازش عذرخواهی کنم؛اما با دانستن” روش های نقد پذیری”؛ الان به نقد مادرم برای دیر اومدن به این صورت عمل می‌کنم؛ اول خوب به حرف های مادرم گوش میدم تا ببینم نقدی که می کند به کدام رفتارم اشاره دارد بعد به خاطر توجهی که به من دارد از او تشکر می کنم و می گم ممنون که حواست به من هست و نگرانم هستی سوم بخاطر دیر آمدنم ابراز تاسف می کنم و می گم ببخشید که دیر شد چهارم سوال می کنم چه اشکالی دارد من در ماه یک شب دیرترازموعد بیام خونه؟ ودرآخر هم توضیح میدم چون با دوستانم بودم متوجه گذر زمان نشدم …” هدف از سوالی که مطرح شد این بود که ما در زمان نقد شدن بسیار احساسی برخورد می کنیم و شاید در آن زمان این موارد در یادمان نباشد تا بتوانیم منطقی برخورد کنیم.

دوستی در پاسخ گفت: “دلیل اینکه در مقابل نقد شدن گارد می گیریم یا احساسی برخورد می کنیم عدم آگاهی ما به پنج گام نقدپذیری بوده و مورد بعدی اینکه ما باید این موارد را تمرین کنیم تا از نقد شدن و نقد کردن هراسی نداشته باشیم. بعضی معتقدند تشکر در مقابل نقد شنیدن خیلی نمود واقعی نداره و یه جور بازی هست در صورتی که این فکر از حقیقت تلخی صحبت می‌کند. وقتی ما یاد نگرفتیم از نزیکانمان تشکر کنیم، از محبت و لطفی که دارند، قاعدتا تشکر از منتقدین امری سنگین و غیرقابل باور بنظر میرسد. در صورتی که حداقل وقتی درخانواده از ما انتقاد می شود، نشان از توجه و محبت اطرافیانمان هست و این که در نزد خانواده جایگاه ویژه ای داریم.”

حال ببینیم در مقام انتقاد کننده چگونه باید عمل نمود. نکته مهم در زمان نقد کردن این است که باید مراقب لحن کلام باشیم. لحن کلام ما باید محترمانه و دوستانه باشد وازقضاوت کردن پرهیز کنیم. نقد باید به رفتارفرد باشد نه به شخصیت فرد زیرا بسیار مخرب خواهد بود.

یکی از حضار سوال دیگری مطرح کرد: “اگر شیوه درست برخورد با منتقد از سوی ما به نحوی که گفته شد، افراد را جسورتر و گستاخ تر کند به نحوی که مدام در پی انتقاد کردن از ما باشند. چه؟ ما باید با توجه به آدم های اطراف مان جوری واکنش نشان دهیم تا جلوی هر گونه سوء استفاده بعدی را بگیریم.”

فرد دیگری افزود: “من با نقد کردن مخالفم باید ادم ها را همان گونه که هستند پذیرفت چون هیچ کس با نقد تغییر نمی کنه من نه کسی را نقد می کنم و نه دوست دارم کسی از من نقد کند. چرا که نقد من به فرد مخاطبم این را می رساند که تو باید درجهت اون چیزی که من میخواهم رفتار کنی مثلا من این سبک لباس پوشیدنت رو دوست ندارم در صورتی که از حقوق بدیهی یه فرد حق انتخاب پوشش هست و در مقابل فردی که از من انتقاد می کند می گویم او در سطح آگاهی خودش حرف میزند و نقدش را نمیپذیرم…”

در پاسخ مطرح شد که دراین دنیا به تنها کسانی که نقد نمی شود، مردگان هستند. نقد اگر درست و بجا باشد باعث رشد و پیشرفت ما می شود و اگر نادرست و نابجا بود دراین موارد نادیده می گیریم چون هدف چیز دیگری است .

یکی از حضار در خصوص شرایط نقد کردن سوال کرد که “در چه زمانی باید نقد کرد؟” در پاسخ گفته شد: “زمانی که حرفت خریدار داشته باشد و طرف مقابل به این نقد نیاز داشته باشد. مکان و زمان نقد کردن بسیار مهم است درجمع کسی را نقد نکنید. بهتراست در تنهایی و مکان مناسب نقد انجام بشود. قبل از نقد کردند باید از خود پرسید آیا من تخصصی در اون زمینه دارم؟ اگرازشما بهتر کسی نبود، نقد کنید. نقد کردن حد وحدودی دارد و نباید بی اندازه نقد کرد چون وجهه بدی دارد و احترام منتقد را از بین می برد. به خودتان احترام بگذارید و ارزش قایل شوید…”

اما نقد کردن هم آداب و روشی دارد که بهتر است برای بهتر کردن عملکرد و تاثیرگذاری بیشترآنها را فرا گرفت.  روش های درست نقد کردن

• گام اول :اجازه گرفتن: باید این گونه بیان کنیم: “اجازه دارم نکته ای را خدمت شما بگم؟”یا”چه زمانی مناسب هست من یه صحبت با شما داشتم؟”
• گام دوم حسن جویی: برای این که نقد ما به اصلاح ختم شود و کمترین مقاومت صورت گیرد باید در ابتدا ازچند صفت خوب و حسن اخلاق فرد بگوییم بعد نکته انتقادی را مطرح کنیم.
• گام سوم اعتراف به شخصی بودن نظر: باید درهنگام نقد بیان کنیم نظر ما شخصی است و ممکن است درست نباشد. می توان از عبارتی مثل این”به نظرم اومد اما نمیدونم درسته یا نه؟”یا “نظر شخصی من این بود.” استفاده کرد. این کار باعث می شود که درمقابل ما کمتر گارد گرفته شود
• گام چهارم نقد به رفتار نه شخصیت: در نقد کردن دیگران باید مراقب باشیم نقد به رفتارفرد باشد نه شخصیت فرد. بعنوان مثال “بجای اینکه بگوییم تو انسان بی ادبی هستی باید بگوییم که بنظرم رفتار تو در جمع با من مودبانه نیست”. متاسفانه در جامعه ما شیوه نقد کردن، نمود امر به معروف و نهی از منکردارد و اکثر آدم ها خود را مبرا از نقد میدانند. فرهنگ جامعه ما یک فرهنگ نقد ناپذیر است، به همین دلیل مشکلات و آسیب های اجتماعی زیادی داریم. وقتی من یاد بگیرم نقد کردن و نقد پذیری را می توانم با رفتار و عملکردم در خانواده، درجمع دوستان و محیط کاری به بقیه هم یاد بدهم، به مرور زمان می شود فرهنگ سازی کرد. البته جای آموزش این موارد در کتاب های درسی و آموزشی و داستانی خالی است. نقد کردن در سنین کودکی اگر درست و آگاهانه انجام نشود می تواند بسیار مخرب و آسیب زننده باشد و کودک را در بزرگسالی با مشکلاتی مواجه کند. مثلا وقتی در جمع بزرگسالان کودکی را با لحن نامناسب بخاطر رفتار اشتباه خطاب کنیم، این کودک در بزرگسالی قدرت ابراز وجود نخواهد داشت. عزت نفس ضعیفی خواهد داشت و بدنبال تایید دیگران خواهد بود. بهتر این است تا زمانی که شیوه درست نقد کردن را یاد نگرفتیم کسی را نقد نکنیم، چون نقد نابجا بسیار مخرب است.

در پایان بنا به قرار قبلی در جمعه آخرهرماه، معرفی فیلم داشتیم. با توجه به مباحث طرح شده فیلم “۱۲مرد خشمگین” که یکی از بهترین فیلم های سینمایی بویژه در خصوص “نحوه تحلیل رفتار متقابل” است، جهت تماشا به حاضران معرفی گردید.