دستاوردهای تکنولوژی در کلیه زمینه‌های زندگی بشر در عصر حاضر دیده می‌شوند و ادامه‌ی زندگی در جهان کنونی بدون دسترسی به رهاوردهای تکنولوژی اگر نه محال، دست کم غیر معقول به نظر می‌رسد. اینترنت یک شاهراه اطلاعاتی است که در دو دهه اخیر بسیاری از موانع ارتباطی بین افراد را برطرف کرده است. با اتصال به اینترنت، انسان خود را در دنیای بسیار کوچکی می‌بیند که پایگاه‌های اطلاعاتی فراوانی در آن به امر آموزش و خدمات علمی اختصاص یافته‌اند. اکثر کسانی که به نحوی با ادبیات سرو کار دارند بر این باورند که استفاده از اینترنت جدا از جنبه‌های مثبت، به طریقی آزادی انسان را مورد تهدید قرار داده، کارهای هنری را به ابتذال کشیده و آثار ادبی را از ارزش و اعتبار واقعی ساقط کرده است. در این مقاله که با هدف ارزش نهادن به زبان و ادب فارسی به نگارش درآمده، سعی بر این است که تا حدودی با فضای داستان‌ها و شعرهایی که روزانه بر حجم آن ها در اینترنت افزوده می‌شود آشنا شویم و همچنین معایب و محاسن این نوع ادبیات وابسته به اینترنت را بررسی کرده و برای کم و کاست آن به فکر چاره باشیم.
تعریفی از ادبیات اینترنتی:
با رشد سریع فناوری اطلاعات در سال‌های اخیر گونه ای از ادبیات عامه پسند در سایت‌های اینترنتی رشد سریع و خیره کننده‌ای داشته است. این گونه از ادبیات که به ادبیات اینترنتی مشهور می‌باشد، آن دسته از آثار ادبی است که برای انتشار در اینترنت تولید می‌شوند. «ادبیات اینترنتی» در واقع آثار شاعران و نویسندگانی است که تحت تأثیر کارآیی‌ها و محدودیت‌های اینترنت سروده یا نوشته شده و برای اولین بار از طریق اینترنت عرضه شود، انتشار این آثار به صورت چاپی اغلب با تغییراتی از لحاظ محتوا یا زبان همراه خواهد بود.
لازم به ذکر است که برخی از آثار ادبی در اینترنت انتشار می‌یابند که نسخه ی چاپی هم دارند اما برای راحتی دسترسی، نسخه ی الکترونیکی آن هم در اینترنت قرار داده می‌شود. به این نوع ادبیات، ادبیات الکترونیکی گفته می شود که تا حدی با ادبیات اینترنتی متفاوت است.
داستان های اینترنتی، صورتی خاص از ادبیات اینترنتی :
داستان‌های اینترنتی یکی از زیر شاخه‌های نو ظهور ادبیات اینترنتی هستند که به تازگی در فضای اینترنت پدیدار شده و جایگاه خود را میان نویسندگان و کاربران اینترنتی باز کرده‌اند. شاید بتوان گفت داستان‌های کوتاه یا مینیمال مقدمه پیدایش و ظهور داستان‌های اینترنتی هستند، در اینگونه داستان‌ها، ماجرا خیلی زود به اوج می‌رسد و هدف، بیان اصل موضوع به ساده ترین و صریح ترین شکل ممکن است. از لحاظ محتوایی، این داستان ها دارای درون مایه های سطحی و شخصی‌اند و اغلب شاعران و نویسندگان برجسته به علت امکان کپی برداری آسان دیگران از آثارشان و از دست رفتن مالکیت معنوی اثر، تمایلی به ارائه آن در اینترنت ندارند. داستان های اینترنتی معمولا طولانی نیستند و گرایش به کوتاه نویسی به علت زندگی پر مشغله امروز و کمبود وقت یکی از ویژگی های این نوع داستان ها محسوب می شود. پویانمایی با استفاده از ویژگی چند رسانه‌ای اینترنت از خصوصیات دیگر داستان اینترنتی است که امکان استفاده از تصویر و صدا را با هدف افزایش جذابیت برای نویسنده فراهم می کند.
واژگان و زبانی که نویسندگان اینترنتی برای نوشتن این داستان ها استفاده می کنند، عمدتاً، واژگان عامیانه و خیابانی به دور از هر گونه تکلفات ادبی است. متن زیر نمونه ای از کاربرد زبان عامیانه در نوشته های اینترنتی می باشد : «عصر جمعه است و دلم گرفته. می زنم تو خیابون و از سرازیری توی بلوارپیاده میرم سمت پله های پارک که یهو یه ماشین بوق می زنه، به روی خودم نمی یارم و به سرعت قدم هام اضافه می کنم. اونورتر ترمز می زنه. حالیمه چی کار داره می کنه. برو خودم نمی یارم و ازش بی تفاوت رد می شم» غلط های املایی نیز در این نوشته ها بسیار زیاد است که بخشی از آن ناشی از ناهمخوانی خط فارسی با نظام زبان اینترنت و بخش دیگر آن ناشی از عجله و شتابزدگی نویسندگان می باشد.
مزایا و معایب ادبیات اینترنتی:
یک دهه از عمر ادبیات اینترنتی در کشور ما مـی‌گـذرد، پـدیـده‌ای کـه هـر چند در ابتدا با اقبال چندانی از جـانـب نـویـسندگان و شاعران سرشناس روبه‌رو نشد، اما به تدریج جایگاه شایسته ای یافت و امروزه مخاطبان گسترده‌ای پیدا کرده است. این که هر پدیده نو، الزاماتی به همراه دارد و در کنار مزایا و محاسن، مضرات و معایبی را نیز شامل می‌شود، یک اصل بدیهی است و ادبیات اینترنتی به عـنـوان پـدیـده‌ای نـوظـهـور و فراگیر از این اصل کلی مستثنی نمی باشد. اما آن چه که باید مورد واکاوی دقیق قرار گیرد، میزان اثرگذاری هـر یک از ابـعـاد مثبت و منفی آن است.
فضای مـجـازی ایـنـتـرنـت بـرای جـامعه فرهنگی ما که با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند، یک فرصت طلایی به حساب می‌آید تا با بهره‌گیری از آن، بر ضعف و رکود سالیان دراز غلبه کرده و راه شکوفایی و بالندگی دوباره را در پیش گیرد. اینترنت امروزه نقش مهمی در این آشفته بازار کتاب با مشکلات اساسی صنعت نشر و کمبود نشریات تخصصی ادبی برای ظهور استعدادهای درخشان ایفا می‌کند. رشد روزافزون سایت‌ها و وبلاگ‌های ادبی که در حـوزه‌هـای مـخـتـلـف شـعر، داستان، نقد و معرفی کتاب فعالیت می‌کنند، خود گواه روشنی بر این ادعا است.
مزایا ادبیات اینترنتی
به صورت فهرست وار می توان مزایا و محاسن ظهور ادبیات اینترنتی را به صورت زیر بیان کرد :
- کاهش هزینه های تولید ، چاپ و توزیع آثار ادبی
- انتشار سریع در میان عموم خوانندگان
- ارتباط سریع میان خوانندگان اثر ادبی و خالق آن
- بهره مندی از فضای آزاد و همگانی اینترنت
- نشر اثر به صورت فرامتنی و استفاده از صدا و تصویر
اما این موارد تنها یک روی سکه است و روی دیگر آن، آسیب‌هایی است که ادبیات معاصر از این پدیده نوظهور متحمل شده است. همان طور که پیش‌تر اشاره شد، هر کس با هر میزان استعداد و آگاهی می‌تواند به راحتی اثری را که به اصطلاح خلق کرده است، در دنیای مجازی اینترنت و در قالب سایت یا وبلاگ شخصی منتشر کرده و در دسترس عموم قرار دهد. این آثار چون معمولا از فیلتر دانش و تـجربه کارشنـاسان و صاحب‌نظران عبور نمی کند ضعف‌ها و کاستی های خاص خود را داشته و چندان قابل اطمینان نیستند. حال آن که در شیوه سنتی انتشار آثار ادبی در نشریات و مجلات، آثار خوب و بد مورد غربال قرار مـی‌گرفتند و از انتشار آثار ضعیف خودداری می‌شـد. عـلاوه بر این، سایت‌ها و وبلاگ‌ها این قابلیت را دارند که مخاطبین بتوانند به راحتی عقاید و نظرات خود را با نویسنده اثر درمیان بگذارند و در صورت تمایل پاسخ او را نیز دریافت کنند. این امکان نیز به خودی خود اتفاق ارزشمندی است.
دیگر معایب ادبیات اینترنتی :
- رعایت نشدن حقوق پدید آورندگان اثر
- رعایت نشدن استانداردهای نشر الکترونیکی
- فراگیر نشدن استفاده از اینترنت
- تردید در ماندگاری مطالب در محیط الکترونیکی
- جابجایی یا حذف سایت های حاوی اطلاعات و خارج از دسترس شدن آن ها
- فاقد پاداش بودن
- عدم نظارت متخصصان بر این آثار
جمع بندی و راهکار های پیشنهادی :
ادبیات اینترنتی مجالی است برای نویسنده که اگر به خوبی از آن استفاده کند، رشد و بالندگی بیش از پیشی را به همراه دارد و در غیر این صورت، تهدیدی جدی برای انحراف ادبیات از مسیر صحیح به شمار می رود. برای بهبود وضعیت ادبیات اینترنتی راهکار های زیر ارایه می گردد :
- ایجاد سایت ها و وبلاگ های خاص برای جلوگیری از عرضه ی آثار فاقد ارزش
- همکاری متخصصان و اهل فن با نویسندگان اینترنتی و نظارت بر کار آن ها در سایت ها وبلاگ های مشخص شده
- بارگذاری منابع غنی داستانی در محیط اینترنت
- تشویق و ایجاد انگیزه برای تولید آثار ارزشمند
- اعلام استانداردهای مشخص برای نشر الکترونیکی
- استفاده گسترده تر از امکانات چند رسانه ای
شما برای بهبود وضعیت ادبیات اینترنتی چه راهکاری پیشنهاد می دهید؟
بدون دیدگاه